Khi nói đến hoa lan của Úc châu, đa số chỉ biết tới 3 giống Dendrobium quen thuộc đó là Den. speciosum (Thelychiton speciosus), Den. kingianum và Den. x delicatum. Những cây lan này sở dĩ được người ta ưa chuộng bởi vì nhiều hoa, dễ trồng, chịu được nóng hay lạnh và phát triển nhanh chóng. Một cây có thể ra tới cây 10-15 mầm non trong một năm, vì vậy chỉ cần 5-10 năm đã trở thành những chậu khổng lồ (specimen).
Lan Úc Australian Dendrobium
Thực ra Úc châu có rất nhiều loài hoa lan xinh đẹp, riêng loài Dendrobium không thôi đã có rất nhiều giống rất đẹp nhưng không phổ thông bằng 3 giống kể trên. Xin đơn cử một vài giống như sau:
• Dendrobium aemulum, phong lan thân cao chừng 10-20 cm, dò hoa 5-12 chiếc hoa mầu trắng tinh to 2.5 cm. • Dendrobium falcorostrum, phong lan cao tới 50 cm. Dò hoa dài chừng 15 cm từ 4-20 hoa trắng như tuyết to 3.5 cm, nở bung ra. Rất thơm. . • Dendrobium grassilicaule, mọc trên cây hay trên đá thân nhỏ, cao tới 80-90 cm chùm hoa dài 10-15 cm có 15-30 hoa nhỏ 1.5 cm, phía trong mầu vàng, phía ngoài có chấm nâu đỏ • Dendrobium jonesii, phong lan cao khoảng 50 cm. Dò hoa dài tới 40 cm mang 20-40 hoa to 2 cm mầu trắng không nở bung ra. Thơm vào buổi sáng. • Dendrobium terefolium hay Dockrillia teretifolia, phong lan lá hình ống dài tới 50-60 cm có tên là lan bút chì (pencil orchid) lan đuôi chuột (rat tail orchid) hay vòng hoa cô dâu (bridal veil). Mỗi lá có một chùm hoa từ 4-15 hoa to 3.5 cm mầu trắng xanh, thơm ngát. • Dendobium tetragonum, phong lan, thân cao chừng 40-50 cm. Chùm hoa dài 5 cm, hoa 3-5 chiếc, cánh dài tới trên 10 cm. Giống này có 4 mầu hoa: Nâu đỏ, xanh tuyền, xanh viền nâu và xanh đốm nâu đỏ.
Những cây lan Úc được người ta ưa chuộng nhất đó là những cây Dendrobium speciosum, cây này có 6 dạng khác nhau:
1. Den. speciosum var grandiflorum thân cây cao 60 cm tới trên 1 thước, dò hoa dài tới 60-80 cong và rũ xuống mang từ 70-100 hoa mầu vàng chanh hay vàng sậm lớn tới 6-8 cm và có hương thơm. 2. Den. speciosum var. curvicaule cây cao 60-90 cm thân hơi dẹp, chùm hoa dài 50-60 cm mang 50-70 hoa mầu trắng hay vàng nhạt lâu tàn hơn các giống khác.Thơm nhẹ. Cây ở hình trên đã trồng 15 năm. 3. Den. speciosum var. speciosum thân tròn cao 40-60 cm, dò hoa dài 50-60 cm mang 60-80 hoa to chừng 3-4 cm mầu trắng hay trắng ngà. Thơm ngát. Cây hình trên 20 năm. 4. Den. speciosum var hillii, thân nhỏ và dài cao tới 1 thước, dò hoa dài 35-40 cm mang 70-100 hoa to khoảng 2-2.5 cm không mở rộng và chóng tàn, mùi thơm hắc. Cây trong hình này d94 được 10 năm 5. Den. speciosum var. capricornicum thân cao 15 cm, chùm hoa dài 20-30 cm,mang 20-30 hoa trắng hay mầu ngà to 3-3.5 cm, có mầu tím trong lưỡi. 6. Den. speciosum var. pedunculatum hay compactum nhưng tên sau này không được công nhận chính thức. thân ngắn 8-12 cm rất mập mạp, chùm hoa dài khoảng 20 cm, hoa thưa mầu trắng hay mầu ngà to 2.-25 cm.
Hai giống sau cùng không được ưa chuộng cho lắm vì hoa nhỏ và thưa, nhưng nhỏ gọn choán ít chỗ hơn các giống kể trên.
Ngoài ra cũng còn cho những cây lai giống nhỏ gọn hơn, cho nhiều hoa và mầu sắc khá đẹp nhưng phần đông là mầu vàng.
Den. Golden Arch, cây cao khoảng 40-50 cm, chùm hoa cong và dài 30-40 cm mang theo 30-40 hoa mầu vàng chanh hay vàng sậm to khoảng 3-4 cm. Thơm. Den. Avril’s Gold cao chừng 20-30 cm, chùm hoa rũ xuống dài 20-30 cm mang 20-30 hoa mầu vàng sậm to 4-5 cm.Thơm nhẹ. Cây này giống vàng tuyền rất hiếm, ngoại trừ mấy giống có chấm mầu tím đỏ. Den. Hilda Poxon cao khoảng 30-40 cm thân mảnh dẻ, dò hoa dài 20-25 cm, cánh hoa dài và to 3-4 cm nhưng không nhiều hoa. Den Essie Bank nhỏ gọn cao 20-30 cm, dò hoa dài khoảng 20 cm có từ 15-25 hoa to 3-4 cm nở rộng chuyển từ mầu xanh nhạt sang vàng chanh rất đẹp. Den. Grassillimum cao tới 50-60 cm, thân nhỏ, dò hoa dài khoảng 20 cm mang 20-30 hoa to 1-1.5 cm, mới nở mầu vàng chanh sau vàng thẫm. Đặc điểm là một cây mạnh khỏe có tới 4 cành hoa và những cây già vẫn tiếp tục ra hoa ở ngọn và ở thân cây. Den. kingianum, thạch lan nguyên giống gốc to, thân nhỏ cao tới 50 cm. Dò hoa dài 20 cm mang 20 hoa nhỏ chừng 1-1.5 cm. Mầu sắc từ trắng hồng cho tới tím sẫm. Rất thơm, chiu nóng và lạnh rất cao. Den. x delicatum cây lai giống thiên tạo cao chừng 50-60 cm. Dò hoa dài chừng 20 cm mang 15-20 hoa trắng tuyền to 1.5 cm thơm ngát. Đặc biệt, một thân cây khỏe mạnh có thể ra tới 4 dò hoa.
Nói chung phần lớn những cây lan Dendobium của Úc rất đẹp, nhiều hoa, có hương thơm và phát triển nhanh chóng.
Với kỹ thuật văn minh hiện đại, người ta đã lai giống rất nhiều cây tuyệt đẹp theo chiều hướng: Cây nhỏ gọn, hoa to và nhiều mầu sắc. Mặc dầu họ không mấy quan tâm đến câu “Hữu sắc vô hương” nhưng phần lớn các giống lan Dendrobium của Úc đều có hương thơm nhiều hay ít.
CÁCH TRỒNG LAN DENDROBIUM ÚC CHÂU
NHIỆT ĐỘ THÍCH HỢPTừ 40°F đến 90°F, hay 5°C đến 32°C. Tuy nhiên lan có thể chịu được lạnh hơn hay nóng hơn, miễn là không đông đá hay là trên 100°F – 38°C khi đó cần phải tăng thêm độ ẩm và che bớt ánh nắng. Những cây lan nhỏ như Den aemulum, Den. grassilicaule, Den. jonesii, falcorostrum v.v… chịu được lạnh hơn, nhưng lại không chịu được nhiệt độ quá cao.
ÁNH SÁNG Những cây Dendrobium speciosum hay những cây lai giống với Den speciosum cần nhiều ánh sáng và có thể để ở ngoài trời, nhưng cần phải che bớt nắng nhất là ở miền Nam California để khỏi bị cháy lá. Còn những cây có thân nhỏ chỉ cần ánh sáng như Cattleya là đủ.
TÁCH NHÁNH Khi tách, cần phải 5 nhánh hay tối thiểu cũng là 3 cây mới dễ phát triển. Mặc dầu giống lan này có thể trồng với 1 nhánh, nhưng rất yếu và sẽ chậm phát triển
CHẬU Nên nhớ Dendrobium Úc châu là những giống phong lan hay thạch lan cho nên không ưa những chậu quá sâu và không ưa bị đụng chạm đến rễ. Chỉ thay chậu khi cần thiết như chậu quá chật, vật liệu trồng đã mục hay cây bị bệnh. Do đó nên chọn những chậu nông và rộng đủ để cho cây mọc trong 3 năm.
VẬT LIỆU TRỒNG Vật liêu trồng cần phải chọn những thứ lâu mục như than,gạch, đá, vỏ cây thứ tốt.Cây lớn trồng trong chậu 10 ” hay 30 cm cần vật liệu cỡ lớn hơn. Thông thường người ta dùng: – 5 Phần vỏ thông lớn cỡ 1″ hay 2.5 cm (coarse fir bark) – 3 Phần đá, gạch non cỡ ½” hay 1.2 cm – 1 Phần than cỡ ½” hay 1.2 cm – 1 Phần miếng xốp (styro foam) cắt vụn Không nên dùng sơ dừa vì giữ nước nhiều và có chất muối.Nếu dùng cần phải ngâm cho thật kỹ và trộn với 50% đá
Những cây nhỏ nên dùng vật liệu cở nhỏ hơn từ ½ đến ¾” hay nhỏ hơn nữa.
TƯỚI NƯỚC Khi cây mọc mạnh vào mùa hè, tưới thật nhiều khoảng 2-3 ngày một lần tùy theo chậu to hay nhỏ, nhiệt độ lên cao nhiều hay ít. Mùa đông mỗi tháng 1 hay 2 lần. Nhiều cây vẫn ra cây non trong mùa đông cho nên vẫn cần phải tưới nước và bón cm.
BÓN PHÂN Khi cây đang mọc mạnh bón phân 30-10-10 với dung lượng ½ thìa cà phê cho 1 gallon hay 4 lít nước, mỗi tuần một lần. Vào tháng 9 đổi sang 10-30-20 với dung lượng và thời biểu như trên cho tới khi hoa gần nở. Khi hoa tàn nên cắt dò hoa và bớt tưới.
THOÁNG GIÓ Vốn dĩ sinh sống ngoài trời cho nên chỗ để lan cần phải thoáng đãng, không nên để lan và chỗ tù túng hoặc quá chật chội.
ẨM ĐỘ Lan cần một ẩm độ từ 40%-70%, nếu quá thấp, thân cây sẽ bị teo tóp lai, những cây non không lớn được.
LƯU Ý Khi cây ra mầm non vào mùa đông hay mùa xuân, nhất là những giống Dendrobium speciosum nguyên thủy hay lai giống có lá lớn, thường dễ bị thối vì nước đọng trên ngọn hay dưới gốc quá ẩm ướt. Nên đề phòng bằng cách phun thuốc trừ bệnh thối rể thối lá như: Daconil hay Garden Desease Control của hiệu ORTHO hoặc các thứ thuốc khác.