Kỹ thuật nhân giống lan phi điệp hiện nay đang được nghiên cứu và ứng dụng khá hiệu quả. Cùng tìm hiểu 5 cách nhân giống lan phi điệp phổ biến hiện nay qua bài viết sau nhé.
1. Nhân giống lan phi điệp bằng cách gieo hạt tự nhiên
Cây lan phi điệp ra hoa tự nhiên, được thụ phấn tự nhiên nhờ côn trùng. Quả phi điệp lớn lên, chín sau đó bung ra nhờ gió bay đi khắp nơi trong rừng. Gặp điều kiện tự nhiên thuận lợi chúng nảy mầm và phát triển cây con. Những cây này người chơi lan thường gọi là kiến phi điệp. Hiện nay do điều kiện tự nhiên khắc nghiệt nên tỷ lệ nảy mầm thấp. Ngoài ra quá trình chọn lọc tự nhiên cũng làm tỷ lệ sống của kiến phi điệp giảm. Tốc độ sinh trưởng cũng chậm do không được chăm sóc, cung cấp dinh dưỡng đầy đủ.
Về hoa khi xổ từ những kiến phi điệp này cũng có nhiều sự sai khác, đa dạng về màu sắc, kiểu hoa. Hoa có thể giống hoặc khác với hoa của cây lan phi điệp bố mẹ. Vì nó ngoài sự tự thụ phấn bắt buộc còn có sự giao phấn với những cây khác. Có thể nói, quá trình gieo hạt tự nhiên rất đa dạng phong phú về màu hoa. Tỷ lệ đột biến của hoa lan phi điệp cũng đa dạng và phụ thuộc vào sự lai hóa tự nhiên, ảnh hưởng của tia phóng xạ gây đột biến gen ở từng vùng rừng mà nó được gieo hạt.
Việc con người chủ động thụ phấn cho hoa lan phi điệp, theo hình thức có chọn lọc những cây có hoa đẹp cho lai tạo với nhau, đến giai đoạn quả chín và để quả tự bung theo gió hoặc chủ động gieo hạt vào tự nhiên, quan điểm của mình vẫn coi đó là hình thức gieo hạt tự nhiên.
Như vậy, gieo hạt tự nhiên chỉ đề cập đến sự sinh trưởng và phát triển của hạt phong lan phi điệp tím ngoài điều kiện tự nhiên mà thôi. Hoàn toàn không có sự tác động đến sự sinh trưởng lên cây phong lan của con người.
Về tốc độ sinh trưởng của cây giống rất chậm, phải mất 3-7 năm cây mới trưởng thành và có hoa. Về mặt hoa sẽ không xác định chính xác, mà giới chơi hoa gọi là “hoa xổ số”.
2. Nhân giống lan phi điệp bằng cách gieo hạt nhân tạo
Phổ biến là phương pháp “gieo hạt trong điều kiện nuôi cấy mô”. Điều cơ bản ở phương pháp này là việc chọn tuyển cây giống phi điệp bố mẹ. Các phương pháp tự thụ phấn bắt buộc, lai tạo giữa các cây có kiểu hoa đẹp với nhau hoàn toàn phụ thuộc vào ý chủ quan của con người. Quá trình tạo cây con và chăm sóc được thực hiện trong phòng thí nghiệm và nhân tạo. Phương pháp này bao gồm việc sử dụng cả quả lan giống được thụ phấn tự nhiên trong rừng hoặc do con người chủ động thụ phấn (thụ phấn nhân tạo tại vườn ươm).
Quả không cần phải chín, chỉ cần già là có thể gieo được. Môi trường gieo quả lan phi điệp là môi trường dinh dưỡng nhân tạo đặc biệt. Môi trường này có đầy đủ các chất dinh dưỡng, hóc môn tăng trưởng cần thiết cho cây. Việc vô trùng tất cả các khâu trong quá trình gieo hạt là điều bắt buộc. Sau khoảng 1 tháng hạt nảy mầm, tùy mục đích sử dụng mà con người có thể nhân bản vô tính từ những mầm này trong phòng thí nghiệm. Người ta gọi là quá trình nhân nhanh. Thực chất làm cho những mầm mới nảy này sinh đẻ vô tội vạ trong bình/ chau giống, nhằm thu được số lượng giống nhiều nhất có thể.
Sau khi cây phi điệp lớn đạt kích thước nhất định thì sẽ chuyển sang môi trường tạo rễ, hoàn chỉnh cây và cho ra ngoài tự nhiên trong những cốc ươm giống chuyên dụng.
Bản chất quả và hạt lan phi điệp là cây rừng nên cây con được sinh ra từ phương pháp này là cơ bản không khác cây rừng 1 chi tiết nào. Tuy nhiên số lượng cây con giống nhau rất nhiều vì trong giai đoạn nhân nhanh, đã làm cho 1 mầm ban đầu nhân bản vô tính rất nhiều lần đã tạo ra hàng loại cây con giống nhau về thân lá cũng như kiểu hoa. Trong gieo hạt tự nhiên có tác nhân là các tia phóng xạ, ưu thế lai làm biến đổi gen (đột biến) tạo ra những cây giống có thân, lá, hoa độc, lạ và đẹp thì trong môi trường nhân tạo thì quá trình gây sốc nhiệt, tác động của các chất hoa học, hóc môn tăng trưởng cũng sẽ tạo ra những cây lan đột biến tương tự ngoài tự nhiên.
Như vậy phương pháp gieo hạt trong điều kiện nuôi cấy môt có 2 khâu rõ nét mà mọi người cần hiểu rõ, đó là: Gieo hạt thành cây và giai đoạn nuôi cấy mô: nhân bản vô tính những mầm phôi ban đầu thành nhiều cây con giống hệt nhau và bảo quản các mầm phôi này nhiều năm trong điệu kiện đặc biệt vô trùng.
Tóm lại: cây con sinh ra từ phương pháp này là hoàn toàn giống nhau. Chúng chỉ khác nhau về công nghệ và kĩ thuật cao. Phương pháp gieo hạt tự nhiên trong điều kiện “nuôi cấy mô” tạo ra số lượng cây giống cao và đồng đều hơn. Có thể tạo ra hàng triệu cây con trong 1 thời gian ngắn. Cây con lan phi điệp sinh ra từ 2 công nghệ này vẫn là cây rừng. Chỉ khác là 1 bên sinh trưởng tự nhiên, phụ thuộc vào tự nhiên, còn 1 bên hoàn toàn phụ thuốc vào mục đích sử dụng của con người.
3. Gieo hạt phi điệp đột biến 5ct, trắng, lá biên,..:
Phương pháp thực hiện như ở trên và thế hệ cây con tạo ra tương tự. Chỉ khác 1 điều cơ bản là nguồn gen ban đầu rất đặc biệt được chọn lọc chính xác. Cây lan phi điệp khi đem gieo hạt thường đã biết rõ mặt hoa, kiểu lá. Khi ra hoa sẽ áp dụng phương pháp tự thụ phấn bắt buộc, hoặc sử dụng các cây 5ct, trắng, các cây lá biên, phát tài khác nhau lai với nhau. Tuy nhiên để xác định chuẩn hoa hoặc lá như cây mẹ thì phải cho nở hoa trong bình, rồi nhân nhanh cây mẹ đã nở hoa và có lá như cây mẹ. Hiện nay trong nước chưa có công trình nghiên cứu, đánh giá tỷ lệ cây con của những cây đột biến sinh ra từ công nghệ gieo hạt có kiểu hoa và kiểu lá giống cây mẹ là bao nhiêu phần trăm.
Mấu chốt ở chỗ: Thực trạng bây giờ là các phòng thí nghiệm trong và ngoài nước không có cây bố mẹ đột biến để làm quả nhân giống ( như phần 1 Quốc Tư đã chia sẻ). Chỉ là lấy ảnh của cây có hoa đột biến để quảng cáo, bán giống. Bởi cơ bản nhưng cây lan đột biến thường gắn tên những cá nhân, nhóm hội độc quyền, trừ cây 5ct phú thọ đã quá phổ biến.
Nguồn quả giống chủ yếu là mua, cho tặng mới có được..
4. Kỹ thuật nhân giống lan phi điệp bằng phương pháp nuôi cấy mô
Đó là phương pháp sử dụng nguồn nguyên liệu đầu vào là những đỉnh sinh trưởng, mắt ngủ, thân, lá, rễ, cuống hoa, đài hoa, nụ hoa..vv của thân phi điệp đưa vào môi nuôi cấy mô như trình bày ở trên, dưới tác động của các chất hóc môn phù hợp sẽ khiến cho các đỉnh sinh trưởng phân chia, nhân bản lên nhiều lần. Qua các khâu nhân nhanh, tạo rễ và ra môi trường ngoài tự nhiên. Tiếc thay, đối với giống lan phi điệp, hiện nay trên thế giới và trong nước chưa có công trình nghiên cứu nào thành công từ phương pháp này.
Hiện tại có 1 số phòng thí nghiệm trong nước đang áp dụng phương pháp làm cho cây con gieo hạt trong bình nở hoa nhân tạo để xác định mặt hoa, từ đó lấy chính cái phôi của cây ra hoa đó nhân nhanh số lượng cây con bằng kỹ thuật này để tạo ra cây con có kiểu hoa giống hệt như cây mẹ ví dụ như: Trắng thái, 5ct thái, phi điệp lá biên, lá phát tài…vv.
Hoặc sử dụng công thức lai rồi lấy quả lai gieo hạt, sau khi ra ngoài trồng tự nhiên, cây con nở ra 1 kiểu hoa nhất định và để sản xuất giống cây này người ta chỉ việc gieo hạt quả lai của cây bố và cây mẹ theo phép lai đã kiểm chứng sẽ được thế hệ cây con như ý muốn, ví dụ như cây: cây Châu Như f1, ha wai trắng,…vv.
5. Phương pháp nhân giống lan phi điệp từ mắt ngủ (ươm kie)
Phương pháp này là phương pháp truyền thống và phổ biến nhất. Quá trình tạo giống tuy năng suất thấp nhưng tạo ra cây con giống như cây mẹ. Thường là phải chăm sóc cây mẹ thật tốt, thật dài mới mới có nhiều mắt ngủ trên thân để ươm cây giống. Hiện nay những cây giống phi điệp chủ yếu được tạo ra từ phương pháp này, kể cả giống bình dân và giống lan đột biến.
Xin nói về ươm kie giống lan phi điệp đột biến trước. Việc ươm giống những cây lan đột biến bằng phương pháp này khá khó khăn và năng suất thấp. Bởi đa phần những cây lan đột biến hiện có mặt trên thị trường điều gắn liền với những tên tuổi cá nhân, nhóm sở hữu độc quyền, số lượng rất hiếm. Cây lan phi điệp mới được phát hiện thường là cây nhỏ hoặc chậm lớn cần quy trình chăm sóc đặc biệt, cây đã chia sẻ giống cho những ai đều có hồ sơ theo dõi lai lịch,… Trừ giống phi điệp 5ct phú thọ không kiểm soát hết được vì cây này đã được phân phối rộng khắp trên thị trường từ nhiều năm trước.
Do đó, các mặt hoa đột biến này cơ bản mới được đặt tên trên thị trường, chưa nhân được nhiều giống nên giá trị của nó rất cao từ 1-100 triệu/1cm như: 5ct Bảo Duy, Vô Thường, Bạch tuyết, Tiên sa, Thiện Tâm, Người đẹp Bình Dương, Nha Trang, Lâm Sung, HO,…,Hồng Xòe, hồng Mỹ Nhân, Thoát Tục, …và nhiều mặt hoa tên tuổi khác đang được những nhà vườn không phải chủ sở hữu giao bán với giá vài trăm k 1 kie 5-20cm.
Thông thường, 1 cây lan đột biến như trên, mỗi năm chủ sở hữu có thể nhân ra được từ 0-100 kie tùy theo giống và nhu cầu xuất kie của chủ sở hữu. Nên không có ra nhiều giống và giá rẻ như những kie hoa thông thường mà các nhà vườn đang quảng cáo, nhằm đánh vào tâm lý ham của “ngon bổ rẻ của khách hàng”.
Làm kie cây đột biến đã hiếm, còn làm quả đột biến gieo hạt thì các bạn biết ngay là nó không thể có trên thị trường. Bởi họ chưa có cây mẹ đột biến để mà làm quả. … Rất nhiều những vấn đề khác liên quan mà người mới chơi lan và các bạn buôn bán lan cần tìm hiểu thêm. Hy vọng qua bài viết này các bạn mới tập chơi lan nhận ra vấn đề trước khi quyết định mua 1 cây giống lan mà mình thích.